توسط : مرز خسروی در اربعین امسال شاهد تردد یک میلیون زوار حسینی بود. موفقیتی بی سابقه که بخش مهمی از آن به توسعه چشمگیر زیرساخت‌ها و به ویژه برقراری یک دیپلماسی فعال، پویا و پیگیر با مقامات عراقی و به ویژه استان دیالی برمی گردد. این گزارش به مروری بر ۴ دهه تلاش های صورت گرفته برای تردد زوار از مرز خسروی به عنوان دروازه تاریخی کربلا می پردازد.
به گزارش عقیق نیوز به نقل از کردپرس؛ کرمانشاه برای میزبانی مناسب از زوار حسینی در اربعین امسال کار را بسیار جدی شروع کرد. در کنار توسعه گسترده زیرساخت‌های عمرانی و خدماتی در مسیرهای منتهی به خسروی و نقطه صفر مرزی، برای اولین بار استاندار کرمانشاه یک دستیار ویژه در حوزه عراق برای خود انتخاب کرد. انتخابی که با هدف ارتقای سطح روابط اقتصادی و فرهنگی با عراق صورت گرفت ولی در رونق اربعین هم بسیار راهگشا و کلیدی بود. همچنین در این اربعین از توان نیروهای قرارگاهی و ظرفیت کنسولگری های ایران در عراق به بهترین شکل ممکن بهره گرفته شد.
کرمانشاه دروازه تاریخی کربلا
کرمانشاه در دوران باستان و سده های پس از آن در مسیر جاده معروف ابریشم قرار داشته و به دروازه آسیا معروف بوده است. در دوران اسلامی نیز مزیت قرار گرفتن بر مسیر عتبات عالیات و مکه مکرمه بر مزیت های ویژه قبلی افزوده شد و تا دوران صفویه و قاجار این مسیر از رونق بسیار ویژه ای برخوردار بود. همین مزیت باعث شکل گرفتن بازار بزرگ سنتی کرمانشاه در دوره قاجار به عنوان یکی از پرورنق ترین بازارهای ایران شد. اما با آغاز دولت مدرن در ابتدای قرن 14 و گشایش مسیرهای ریلی و ترازیتی جدید و توسعه فرودگاه ها، به تدریج از اهمیت مسافری و زیارتی خسروی کاسته شد. با روی کار آمدن حزب بعث در سال 1337 در کشور عراق، یک دوران تقریبا 50 ساله سرشار از کشمکش، جنگ و ناآرامی های مقطعی و چندساله میان ایران و همسایه غربی شکل گرفت و در برخی از سال ها تردد مسافری از مرز خسروی متوقف و یا کم رونق شد. در این میان طولانی ترین وقفه در تردد مسافر زوار در فاصله زمانی سال 59 تا اوایل دهه 70 رخ داد.
خسروی در سال های پس از جنگ
اولین رویداد مهم پس از پایان جنگ ایران و عراق، بازگشت آزادگان به وطن در 26 مرداد سال 69 از طریق مرز خسروی بود و از سال 73 نیز به تدریج این مرز تبدیل گذرگاهی برای عبور کاروانی زائرین خارجی از کشورهای پاکستان، بنگلادش، هندوستان و کشورهای آسیای میانه به عراق و مکه شد. دولت ایران در آبان 74 ترمینال مسافری خسروی را دایر کرد و دولت بعثی عراق هم در اسفندماه 76 بازسازی مرز منذریه را آغاز کرد. عملیات اجرایی پایانه مرزی خسروی هم چند ماه بعد و در مرداد 77 کلید خورد.
در ادامه اولین کاروان متشکل از زوار ایرانی در 24 مردادماه سال 1377 از طریق خسروی به کربلا، نجف و کاظمین اعزام شدند. روند اعزام کاروان ها به شکل محدود تا بهمن 1381 و یک ماه قبل از حمله آمریکا و در ادامه سقوط رژیم بعثی ادامه داشت.
خسروی گرفتار ناامنی های پس از سقوط صدام
در اوایل دهه 80 و پس از سقوط رژیم بعثی، امیدهای بسیاری برای رونق دوباره مرز خسروی شکل گرفت ولی حضور نظامی آمریکا در عراق و ناامنی های گاه بی گاه نیروهای تکفیری و برخی قبایل منطقه و وقوع انفجارهای گاه و بیگاه در شهرهای مذهبی عراق مانعی جدی برای توسعه تردد مسافری از مرز خسروی بود و این پایانه بارها به صورت مقطعی بسته شد.
در آن سال ها رایزنی های بسیاری با مقامات عراقی به ویژه جلال طالبانی اولین رئیس جمهور کُرد این کشور و استاندار دیالی، برای برقراری تردد منظم زوار از مرز خسروی صورت گرفت و عاقبت در خرداد 87 تردد زوار از مرز منذریه دوباره به شکل رسمی آغاز شد.
با وجود افتتاح رسمی مرز، هنوز ناامنی های مسیر خسروی تا بغداد یک معضل بسیار جدی بود و حتی دادوش هاشمی استاندار وقت کرمانشاه به رایزنی با استاندار دیالی و مقامات دولت عراق بسنده نکرد و در آبان ماه 89 با عشایر و قبایل استان دیالی دیدار و گفتگو کرد و از آن ها خواست تا در تامین امنیت مسیر همراهی کنند. خسروی هرچند قدیمی ترین مرز برای تردد زوار بود و بزرگترین پایانه مسافری خاورمیانه میانه را داشت ولی به تدریج مرزهایی مانند مهران به دلیل همجواری با استان های شیعه نشین عراق و امنیت بیشتر تردد زوار، جای خسروی را گرفتند.
در خرداد سال 92 و یک سال قبل از حمله داعش، به دلیل انجام عملیات تروریستی انتحاری در مسیر دو اتوبوس زائران در 90 کیلومتری شمال بغداد و شهادت 14 نفر، خسروی دوباره بسته شد و این بسته ماندن تا سال 98 و تثبیت امنیت تردد زوار در مسیر خسروی – بغداد، ادامه داشت. در دوران استانداری هوشنگ بازوند پس از چند سال تلاش مداوم و رایزنی های فشرده با طرف عراقی این مرز در اربعین 98 دوباره بازگشایی شد و این مرز تاریخی پس از 6 سال رکود، شاهد تردد 250 هزار زوار حسینی بود. ولی بدشانسی های خسروی پایانی نداشت و اینبار کرونا باعث تعطیلی مرز در سال های 1399 و 1400 شد. پس از فروکش کردن کرونا، امیری مقدم تلاش های زیادی برای بازگشایی دوباره این مرز انجام داد و در اربعین سال 1401 دوباره مجوز تردد زوار از مرز خسروی دریافت شد و 500 هزار نفر از این مرز تاریخی به نجف و کربلا رفتند.
احیای دوباره مرز خسروی در اربعین 1402
زیرساخت های مرز خسروی در سال های گذشته برای تردد حداکثر 15 هزار زوار طراحی شده بود و تجربه سال گذشته نشان داد که این مرز برای تردد بیش از این میزان در اربعین 1402 با مشکلات جدی روبرو است. همچنین موضوع کمبود امکانات خدماتی و زیرساختی در منذریه و دشواری حمل و نقل زوار از منذریه تا حسینیه بغداد یکی از دغدغه های بسیار جدی در اربعین 1401 بود. لازمه مرتفع کردن بسیاری از مشکلات به کارگیری یک دیپلماسی پویا و رایزنی فعال با طرف عراقی بود که این کار مهم با به خوبی انجام شد.
توسعه زیرساخت‌های خدماتی و بهداشتی و احداث سایبان های جدید در منذریه، تعریض دروازه ورودی، موافقت طرف عراقی با کوتاه کردن فرایند بازرسی بدنی، افزایش گیت های مسافری، 24 ساعته شدن تردد مسافری، راه اندازی یک ترمینال مسافری مناسب در منذریه برای دسترسی راحت زوار به بغداد، کربلا و نجف و تعریف خسروی برای شرکت های حمل و نقل مستقر در شهرهای زیارتی عراق از جمله کارهای بزرگی بود که سال ها انجام آن جزو آروزها بود و در اربعین 1402 به کمک یک دیپلماسی فعال و مدیریت پیگیر رنگ واقعیت به خود گرفت.
در اربعین امسال یک میلیون زوار از مرز خسروی تردد کردند که این میزان دو برابر سال گذشته بود و از همه مهم تر رضایت بالای افراد بود. این اتفاقات خوب نوید احیای دوباره مرز خسروی به عنوان دروازه تاریخی کربلا را می دهد. مرزی که نزدیک به 4 دهه برای رونق دوباره آن تلاش شد و عاقبت امسال به یک نقطه آرامش بخش رسید و امیدها را برای احیای جایگاه تاریخی دروازه کربلا را زنده کرد.
گزارش: بهزاد خالوندی
