توسط : صلابت، دانش و توانمندی محققان، دانشمندان و تیم بهداشت و درمان ایران در مقابله با کرونا، همخوانی صنعت داروسازی کشور با تغییرات جهانی در پاندمی قرن، جهش واکسن‌سازی ایران و ساخت شش نوع واکسن، تغییر داستان واکسن در دنیا و توان دانشمندان کشور در اعمال تغییرات جدید و … از جمله مباحثی است که فرمانده عملیات مقابله با کرونا در استان تهران در روزهای طوفانی کووید، به تشریح درباره آن به صحبت پرداخت.
به گزارش عقیق نیوز؛ دکتر علیرضا زالی – رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فرمانده ستاد کرونا در استان تهران همزمان با روز پزشک و همچنین هفته دولت با حضور در ایسنا، در تشریح آخرین وضعیت کووید ۱۹ در کشور و اعلام پایان وضعیت اضطراری این بیماری، گفت: آنچه که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده، «پایان دوره اضطراری کرونا است» و طبق تعریف این به معنای پایان یک بیماری یا ریشه‌کن شدن آن در عرصه جهانی نیست. همانطور که آقای تدروس اخیرا اعلام کردند و در آخرین بیانیه رسمی سازمان جهانی بهداشت، به دولت‌ها توصیه کردند آنچه که به عنوان زیرساخت‌های نوین در حوزه بهداشت و درمان در رابطه با بحث مقابله با کووید ۱۹ در کشورها طراحی شده، تعطیل نشود؛ نکته‌ای که بسیار مهم است.
وی افزود: بنابراین همانطور که کووید ۱۹ یک ویروس بسیار پیچیده ناشناخته است و هنوز هم ابعاد بسیاری از رفتار این ویروس کماکان مبهم است، باید با یک نگاه منطقی، متقن و مبتنی بر شواهد و با کسب تجربه از سال‌های اخیر که با کووید ۱۹ دست و پنجه نرم کردیم و با نگاهی آینده‌نگارانه به این بیماری نگاه کنیم. آنچه که اکنون در عرصه جهانی شاهد آن هستیم، جهش‌های متفاوت ویروس است. تقریبا از فوریه ۲۰۲۲ تا الان ۹۸ درصد آنچه که تحت عنوان سوش‌های جهش یافته کرونا شاهد هستیم، همه به سلسله خانواده امیکرون بازمی‌گردد؛ بنابراین آنچه که الان شاهد آن هستیم سوش‌هایی هستند که زیر مجموعه خانواده امیکرون است.
به گفته زالی، از شروع کرونای ووهان تا کنون، ۲۶ ساب واریانت اساسی ویروس در عرصه جهانی به شکل‌های مختلف و میزان‌های متفاوت در استمرار و ابتلا به کرونا نقش آفرینی داشته است؛ عددی که قابل توجه است و خیلی کم پیش می‌آید یک بیماری عفونی در عرض چند سال کوتاه و محدود ۲۶ جهش اساسی مانند دلتا، امیکرون، آلفا و غیره داشته باشد.
فرم‌های هیبریدی ویروس کرونا از نیمه دوم سال گذشته تاکنون
رییس دانشگاه علوم پزشکی بهشتی ادامه داد: نکته مهم آن است که تقریبا از نیمه دوم سال گذشته شاهد رفتار عجیب ویروس هستیم که تلنگری برای پزشکان و تیم بهداشتی درمانی است؛ به این مفهوم که با بروز فرم‌های اختلاطی یا هیبریدی ویروس مواجه بودیم؛ یعنی دو ساب سویه ویروس با هم ترکیب شدند؛ به طوری که اکنون بیشترین میزان ویروس‌های در گردش جهانی به خانواه XBB تعلق دارد.
وی گفت: بنابراین در پاسخ به این سوال که بیشترین میزان ابتلا به ویروس کرونا در دنیا به کدام نوع ویروس مربوط می‌شود، باید گفت که هنوز هم XBB۱.۵ بالاترین میزان درصد گرفتاری را دارد. پیش بینی ما این است که در حال حاضر حدود نیمی از ابتلاهای جهانی به ویروس کرونا کماکان منتج از زیرسویه XBB۱.۵ است. ویروسی که در مرتبه دوم شیوع قرار می‌گیرد، تحت عنوان آرکوتوروس نام دارد و این سویه همان سویه XBB۱.۱۶ است که حدود ۱۶ درصد ابتلاهای جهانی به این خانواده تعلق دارد. بعد از آن نیز مجددا از همین خانواده XBB۱.۹ قرار می‌گیرد.
زالی ادامه داد: اخیرا نیز شاهد ویروس جدیدی تحت عنوان EG.۵ هستیم که جدیدترین ساب واریانت است و آخرین گزارش ایالت متحده حاکی از آن است که در برخی از ایالت‌های متحده آمریکا حتی تا ۱۷ درصد موارد ابتلای جدید را به گروه EG.۵ نسبت می‌دهند و در برخی از ایالت‌ها این سویه حتی از XBB۱.۱۶ هم جلوتر رفته است که نکته خیلی مهمی است. یک ویروس هم اخیرا سر و صدا بر پا کرده که در دانمارک و چند کشور اروپایی کشف شده تحت عنوان BA۲.۸۶ ؛ اما هنوز اطلاعات درباره آن ناقص است و خود سازمان جهانی بهداشت هم در حال بررسی ابعاد سرایت پذیری آن است و به طور صریح و قطعی در این باره اظهار نظر نکرده است. البته در خیلی از کشورهای آسیای غربی و از جمله ایران هنوز موارد مستند مثبتی که دلالت بر ابتلا به این موارد باشد، شناسایی نشده است. لازم به ذکر است که بخش زیادی از کشف ویروس‌های جدید به الگوی سفر، تبادلات مرزی، ایمنی جمعی در داخل کشور و … بستگی دارد. ما برای اینکه بتوانیم با دقت نظر بیشتری این کار را انجام دهیم نیازمند توالی‌یابی ژنی ویروس‌های جدید هستیم و این موضوع هم نیازمند امکانات پیشرفته است. در مجموع اینکه امروز می‌گوییم این سویه در کشور نیست، به معنای آن که فردا هم نخواهد بود، نیست؛ چرا که ویروس کرونا مرز نمی‌شناسد.
خانواده XBB و احتمال تجدیدنظر در مدل واکسیناسیون
وی در توضیح اینکه چرا از نیمه دوم سال گذشته خانواده XBB توجه سازمان جهانی بهداشت را جلب کرده است، به ایسنا گفت: علت آن است که علاوه بر اینکه یک مدل اختلاطی است و دو سویه با یکدیگر ترکیب شده‌اند، اما چند ویژگی دیگر نیز داشته است؛ اولین موضوع آن است که در گروه‌های XBB اتصال این‌ها به سلول‌های بدن قوی‌تر از سوش‌های قبلی بوده است و چسبنده‌تر هستند. نکته دوم آن است که به خوبی سیستم دفاعی بدن را دور می‌زنند و ایمنی‌گریزی یکی از خصوصیات این خانواده است؛ بنابراین ممکن است در آینده در مورد مدل واکسیناسیون تجدید نظر شود و لازم باشد که تصمیمات قاطعی گرفته شود.
زالی در توضیح بیشتر در این باره گفت: به زبان ساده می‌توان گفت که سازمان بهداشت جهانی در رابطه با کرونا و همه ویروس‌های جدید و نوپدید، یک مدلی دارد؛ به طوری که در مورد برخی از آنها اعلام می‌کند که تحت مانیتورینگ هستند و اصطلاحا به آن VOM گفته می‌شود. وقتی سوش‌های جدید گزارش می‌شود، رفتار آنها را رصد می‌کند و ممکن است این رفتار منجر به برخی از فراز و فرودهای اپیدمیولوژیک شود و ممکن هم هست که هیچ اتفاقی نیفتد که این موارد در دسته گروه اول قرار می‌گیرند. از طرف دیگر گاهی این سوش‌ها به دلیل میزان ابتلاها و گرفتاری‌هایی که ایجاد می‌کنند در گروه دوم قرار می‌گیرند که آنها در گروه VOI (تحت علاقه) قرار می‌گیرند؛ بنابراین تا اینجا سازمان بهداشت جهانی تنها رصد می‌کند. اما زمانی تغییر رفتار الگو و سیاست را اعلام می‌کند که ویروس به گروه سوم می‌رسد که به آن VOC (تحت ملاحظه یا نگرانی) عنوان می‌شود.
وی توضیح داد: به عنوان مثال سال گذشته یک ویروس از خانواده امیکرون به نام BS۱.۱ در دنیا شناسایی شد و سازمان جهانی بهداشت آن را مانیتور کرد و نهایتا هم به این نتیجه رسید که مهم نیست و حذف شد. بنابراین برخی سوش‌ها توان ایجاد تغییر اپیدمیولوژیک ندارند و برعکس آن نیز برخی سوش‌ها نیاز به رصد دارند.
فرمانده عملیات مقابله با کرونا در استان تهران درباره آنچه که در بحران کووید ۱۹ در کشورمان انجام شد نیز گفت: در این باره لازم است از همه عزیزان در همه حوزه‌های مختلف از جمله بهداشت و درمان سپاسگزار باشیم. از شروع کرونا در استان تهران تا کنون عددهای ارایه خدمات حیرت انگیز و غرور انگیز است؛به طوری که به صورت سرپایی بالغ بر ۵میلیون و ۷۰۰ هزار تشخیص و درمان موارد مشکوک یا تشخیص قطعی کووید ۱۹ را در تهران داشته‌ایم. همچنین از آغاز رسمی کرونا (اسفند ۹۸) تاکنون بالغ بر ۶۴۰هزار مورد بستری داشته‌ایم که از این میزان بالغ بر ۱۱۲ هزار مورد بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بوده است. نکته بعدی هم که بسیار غرورانگیز و افتخارآفرین است، تزریق بالغ بر ۲۸ میلیون دز واکسن کووید درتهران بوده است.
وی در ادامه صحبت‌هایش آخرین آمار واکسیناسیون در استان تهران را مورد اشاره قرار داد و گفت: خوشبختانه وضعیت واکسیناسیون در استان خوب است؛ به طوری که ۹۶ درصد افراد مشمول واکسیناسیون دوز اول را دریافت کردند. در دوز دوم این عدد به ۸۴ درصد می‌رسد و در دوز سوم این عدد مقداری پایین می‌آید و به حدود ۷۰ درصد می‌رسد و متاسفانه در دوز چهارم که برای ما خیلی مهم بود این عدد حدود ۵۰ درصد افراد مشمول واکسن است.
بیش از ۱۰۰۰ مقاله پژوهشی معتبر از سوی دانشمندان ایرانی در دوران کرونا
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر اینکه تیم‌های بهداشتی و درمانی کشور در کرونا خوش درخشیدند، افزود: بیش از ۱۰۰۰ مقاله پژوهشی قابل اعتنا در سطح بین‌اللملی از ایران در حوزه کرونا منتشر شد که برخی از آنها به معنای واقعی نشان دهنده صلابت، دانش و توانمندی محققان و دانشمندان ایرانی در حوزه مقابله با کرونا است؛ بنابراین از نظر علمی به نظر می‌رسد همکاران ما در دانشگاه‌های علوم پزشکی در زمینه طراحی روش‌های نوین این توانایی را دارند که بتوانند تلاش مضاعفی را انجام دهند.
همخوانی صنعت داروسازی کشور با تغییرات جهانی در بحران کرونا
وی افزود: همچنین در بحران کرونا صنعت داروسازی کشور هم به سرعت توانست خود را با تغییرات جهانی همخوان کند؛ به عنوان مثال دارویی مانند فاویپیراویر و رمدسیویر به سرعت با همان استانداردهای جهانی و با کیفیت مطلوب در داخل کشور ساخته و وارد عرصه بازار شد. حتی در مورد داروی پکسلووید که دارویی ممتاز و مطرح است و صنعت ساخت آن پیچیده و سخت است، برخی کارخانه‌های داروسازی کشور امکان تولید آن را دارند و اگر وزارت بهداشت دستورات لازم را بدهد می‌توانند آن را تولید کنند. البته یکی از شرکت‌های داروسازی نمونه آزمایشگاهی آن را ساخته است.
زالی ادامه داد: در مجموع در مورد ساخت برخی داروها از اصطلاح بایوهازارد (خطرات بیولوژیک) استفاده می‌شود. ساخت فاویپیراویر هفت مرحله بسیار سخت را در پیش دارد و این درحالیست که دوستان در شب عید سال ۹۹ که تعطیلات عید بود در دانشکده داروسازی ما موفق شدند در کمتر از ۳۰ روز تکنیک ساخت فاویپیراویر را بومی‌سازی کنند. در مورد رمدسیویر نیز تقریبا روزهای آغازین به کشور وارد می‌شد و پس از آن به تولید داخلی رسید.
تلنگر کووید ۱۹ به واکسن‌سازی ایران
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه صحبت‌هایش اقدامات دانشمندان کشورمان در ساخت واکسن کرونا را مورد اشاره قرار داد و گفت: شاید بتوان گفت که کووید ۱۹ به صنعت واکسن کشور تلنگری بزرگ زد. سالیان متمادی بود صنعت واکسن سازی ایران دچار یک اینرسی شده بود و این درس بزرگ و تاریخی کرونا بود که در حوزه واکسن‌سازی نیازمند به روز رسانی زیرساخت‌ها هستیم. ایران بیش از یکصد سال در حوزه واکسن‌سازی تجربه دارد و این درحالیست که مدت‌های طولانی به دلیل اینرسی حاکم بر صنعت واکسن سازی، در حوزه واکسن عقب ماندیم اما با تلنگری که کرونا زد مجددا بارقه‌هایی از به‌روزرسانی و نوآوری در صنعت واکسن دمیده شد که نباید تعطیل شود.
وی در این باره تاکید کرد: صنعت واکسن سازی که بعد از کرونا در کشور ما یک جهش را تجربه می‌کند باید مورد حمایت دولت و بانک مرکزی قرار گیرد و این موضوع بسیار مهم است. از طرف دیگر مهم است که هر چه می‌توانیم سبد واکسن ایرانیان را در ابعاد مختلف، متنوع کنیم. به عنوان مثال لازم است واکسن روتاویروس که می‌تواند به میزان زیادی از مرگ و میر تنفسی و گوارشی در کودکان پیشگیری کند، به سبد واکسیناسیون کشور اضافه شود. بنابراین سبد واکسن کشور لازم است تغییر کند و نباید در گذشته باقی بمانیم.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: هر چند این تلنگر به صنعت واکسن‌سازی کشور زده شد، اما کافی نیست. به منظور آنکه حوزه واکسن‌سازی کماکان بتواند حرکت نوآورانه داشته باشد، نیازمند حمایت جدی است؛ چراکه صنعت واکسن سازی صنعت گران و پیچیده‌ای است و نیاز به سرمایه‌گذاری ارزی و انتقال فناوری و زیرساخت‌های نوین است.
وی به ساخت شش پلتفرم واکسن کرونا در کشور اشاره کرد و افزود: نکته مهم آن بود که بخش خصوصی نیز برای اولین بار با جسارت در واکسن سازی ورود کرد و همین الان هم یکی – دو مورد از واکسن‌های خوب‌مان متعلق به بخش خصوصی است. این حرکت نباید خاموش شود و کماکان آن اعتمادی که به بخش خصوصی در کرونا ایجاد شد باید ادامه یابد.
زالی همچنین با بیان اینکه اگر مرگ و میر ناشی از کروناویروس در عرصه جهانی کم شد یک بخشی از آن مربوط به تغییر رفتار ویروس است، افزود: ویروس‌ها معمولا جهت بقای خود به سمت کاهش بیماری‌زایی حرکت می‌کنند و این اصلی طبیعی است و در مورد کووید هم این مورد وجود دارد؛ اگرچه که در مورد کووید ۱۹ این تغییر رفتار را خیلی با تاخیر در عرصه جهانی مشاهده کردیم؛ به طوری که انتظار آن بود همان اتفاقی که برای مرس یا سارس افتاد برای کووید هم بیفتد اما کووید آنقدر ویروس چموشی بود که آن مسیر اجداد خود را نرفت و همچنان هم مشاهده می‌کنیم که جهش می‌کند.
کرونا و صله‌رحم آکادمیک در دنیا
وی در عین حال، روزهای سخت مبارزه با کرونا و رشادت‌ها و ایثارگری‌های تیم بهداشت و درمان و همچنین هم‌افزایی جهانی در این عرصه را مورد اشاره قرار داد و گفت: شاید هیچ زمانی به اندازه دوران کرونا در عرصه به اشتراک گذاشتن تجارب علمی در دنیا مشارکت را شاهد نبودیم؛ به طوری که بسیاری از اوقات در مسایل علمی در دنیا اتنزاع و دوری بود؛ اما کرونا خیلی دل‌های علمی را به هم نزدیک کرد و بارها می‌گویم که کرونا با همه بدی‌هایش اما یک صله رحم آکادمیک ایجاد کرد و همه دنیا به خاطر مشکل مبتلابه کنار یکدیگر نشستند و بدون سختگیری و خساست اطلاعات را منتقل می‌کردند.
داستان واکسن کرونا در دنیا در حال تغییر
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با بیان اینکه همانطوری که بیماری کرونا بیماری پیچیده و نوظهوری است، داستان واکسن نیز در دنیا در حال تغییر است و ما هم باید در این رابطه هوشیار باشیم، افزود: به طوری که پیش بینی‌ها این است که از پاییز پلتفرم‌های واکسن‌های مورد لزوم برای کرونا باید کلا تغییر کند و به پلتفرم‌های دو ظرفیتی تبدیل شوند. حتی کشورهای توسعه یافته که به این موضوع ورود کرده‌اند هم کم هستند؛ به طوری که طبق آماری که اخیرا از ایالات متحده آمریکا منتشر شده کمتر از ۱۵ درصد آمریکایی‌ها دوز بوستر واکسن دو ظرفیتی را دریافت کرده‌اند. یعنی اگر بخواهیم حمایت ایمنی در افراد ایجاد کنیم از این به بعد به خصوص در افراد سالمند باید در صنعت واکسن سازی به سمت ساخت واکسن‌های دو ظرفیتی برویم؛ این نکته مهمی است.
وی افزود: درست است ما شش واکسن فوق‌العاده عالی در حوزه کرونا داریم اما چون ویروس مدام رفتارش در حال تغییر است، واکسن‌ها هم باید تغییر کنند و به سمت دو ظرفیتی حرکت کنند. اولین واکسن‌هایی که در دنیا آمد مانند سینوفارم، واکسن‌هایی بودند که بر مبنای تضعیف پارتیکل‌های ویروسی ساخته شدند، الان این واکسن‌ها دیگر کاربردی ندارند و حتی مطالعات چین هم نشان داد در برخی از جهش‌های بعدی ویروس، سینوفارم اثربخشی خود را به تدریج از دست داد. البته تاکید می‌شود که این به معنای آن نیست که آن واکسن مشکل دارد؛ بلکه تغییرات بیولوژیک ویروس به طوری بوده که نیاز است واکسن‌ها نیز تغییر کنند.
وی افزود: مثلا در انستیتوپاستور پلفترم‌های ساخت واکسن کرونا به گونه‌ای طراحی شده که هر گونه تغییر جدیدی را می‌توان در آن پلتفرم اعمال کرد؛ یعنی یک خط تولید غیرقابل انعطاف نیست. بر همین اساس توصیه این است که خط تولید را ببریم به سمت واکسن دو ظرفیتی و واکسن‌سازی کشور این توانایی را دارد.
زالی ادامه داد: بر همین اساس چه در صنعت ساخت واکسن داخلی و همچنین بعضا اگر دولت نیاز بداند که مواردی را وارد کند، لازم است روی واکسن‌های دو ظرفیتی کار کنیم. مجددا تاکید می‌کنم که این به معنای آن نیست که واکسن‌های قبلی موثر نیستند یا کارایی‌شان را از دست داده‌اند؛ بلکه به جهت تغییر رفتار ویروس لازم واکسن هم تغییر کند. ظاهرا برخی از شرکت‌های داروسازی دنیا تا آخر شهریور ماه احتمالا واکسن‌شان می‌آید و این‌ها صرفا برای گروه XBB واکسن ساختند؛ چراکه گروه XBB الان سوش متداولی است و بنابراین باید واکسن هم متناسب با آن باشد.
میان‌بر دنیا در ساخت واکسن کرونا
وی همچنین موانع ساخت واکسن در کشور را مورد اشاره قرار داد و گفت: در این رابطه تحریم موضوع مهمی بود؛ ورود بسیاری از مواد اولیه و ماشین آلات مهم‌ترین چالش بود. در زمینه تامین خود واکسن هم با معذوریت جدی جهانی روبرو بودیم؛ بنابراین هم در اصل محصول فیزیکی واکسن و هم مواد اولیه و ماشین آلات در معذوریت بودیم. اما خوشبختانه همکاران ما در گروه‌های مختلف توانستند بر این مشکلات فائق آیند. از طرف دیگر باید گفت که مسیر ساخت واکسن در دنیا یک مسیر بطئی و کند است و کمتر پیش می آید در دنیا زیر پنج سال واکسن وارد عرصه شود. اما در کرونا دنیا این جسارت را کرد که بعضی مسیرها را میان‌بر زد و کوتاه‌سازی کرد و این هم تجربه جهانی بود و در ایران هم از همین تجربه جهانی استفاده شد.
زالی در این باره افزود: به عنوان مثال واکسنی که بر مبنای سیستم‌های جدید RNA برای اولین بار شکل گرفت، اصالتا برای سرطان طراحی شده بود و قرار بود که به سمت واکسن ضد سرطان حرکت کند؛ اما دیدیم که در پاندمی کووید کلا سوییچ کردند به سمت کرونا. بنابراین بشر اقتضائا مجبور شد به دلیل مرگ و میرهای زیاد ناشی از ویروس، یکسری چشم پوشی‌هایی را داشته باشد که البته این به معنای اشکالات تکنیکی یا علمی نیست. حداقل در دو – سه تا واکسن که دانشگاه ما نظارت آن را داشت شاهد بودم که تمام استانداردهای لازم را طی کردند.
وی ادامه داد: خوشبختانه یکی از مواردی که خیلی به ما در ایران کمک کرد، حجم زیاد داوطلبین برای واکسن بود و هیچ جایی هم از نقش این داوطلبین عزیز ذکر نشد که آمدند و در کارآزمایی بالینی واکسن‌ها شرکت کردند و لازم است از این داوطلبین هم تشکر و قدردانی کنیم.
اثربخشی واکسن‌های ایرانی در مقایسه با نمونه‌های خارجی
زالی در پاسخ به سوال ایسنا درباره اثربخشی واکسن‌های ایرانی کرونا در مقایسه با نمونه‌های خارجی، گفت: در مسیر اثربخشی واکسن‌های ایرانی در مقایسه با واکسن‌های چین، روسی و هند و … مشخص شد که به خصوص واکسن‌هایی که بر اساس پایه پروتئینی ساخته شدند، اثربخشی بالایی داشتند؛ البته ما چون موخرتر واکسن را تولید کردیم طبیعتا تکنولوژی آن هم متناسب با رفتار جهانی آن روز ویروس بود.
وی همچنین گفت: یکی از انتقادات حوزه واکسن آن بود که همه دنیا یکی – دو واکسن تولید کردند چرا ایران شش واکسن تولید کرده است. شاید این ترسی بود که محققان داشتند مبنی بر آنکه ممکن است چند وقت دیگر پلتفرمی غیرقابل استفاده باشد، بنابراین لازم است پلتفرم‌های مختلف و دالان‌های متفاوتی را برای ساخت واکسن تجربه کنند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مجددا پیشینه ایران در واکسن‌سازی را مورد اشاره قرار داد و افزود: ایران بیش از صد سال سابقه واکسن سازی دارد و کشوری غریبه و نامانوس با واکسن نبوده است، اما یک اینرسی در طول سال‌های متمادی در این حوزه پیدا شده بود که با کرونا در هم شکسته شد و واکسن‌سازی احیای مجدد شد. بنابراین لازم است به صورت پویا نیازهای جدید دیده شود؛ دنیا دارد به سمت واکسن دو ظرفیتی حرکت می‌کند و ما هم در همین مسیر باشیم.
غافلگیری؛ چالش دنیا و ایران در بحران کرونا
فرمانده عملیات مقابله با کرونا در استان تهران در دوران بحران پاندمی قرن، در ادامه صحبت‌هایش گریزی هم به روزهای ابتدایی شناسایی ویروس در کشور زد و درباره مباحثی مبنی بر شناسایی دیرهنگام بیماری، گفت: عرصه بهداشت و درمان جهانی نسبت به کووید ۱۹ با تاخیر ورود کرد؛ حتی اعلام اضطراری کووید توسط سازمان بهداشت جهانی هم با تاخیر صورت گرفت؛ بنابراین این تاخیر فقط منحصر به ایران نیست و چالشی جهانی بود و بخشی از آن به دلیل آن بود که دانش ما نسبت به ویروس کووید ۱۹ اندک بود و بنابراین آن غافلگیری که دنیا داشت، بخشی از این غافلگیری را در ایران هم شاهد بودیم. قطعا الان که به گذشته بازمی‌گردیم بین زمان اعلام رسمی در ایران و موارد ابتلای آن در کشور حتما یک فاصله‌ای بوده است و نمی‌توان از نظر علمی آن را کتمان کرد. بخشی از این هم ناشی از رفتار متفاوت ویروس بود و البته خود چینی‌ها هم اطلاعات دیرهنگام دادند و از طرفی هم در ابتدا رعایت پروتکل‌های سختگیرانه مسافرتی در دنیا جدی گرفته نشد و نهایتا هم از یک نقطه‌ای به بعد دنیا فهمید که قضیه جدی است. در مجموع در زمینه میزان تاخیر در شناسایی ویروس و تاثیرگذاری آن باید کار عمیق پژوهشی انجام شود.
زالی در همین رابطه افزود: وقتی اولین مورد مرگ را در تهران شناسایی کردیم که تقریبا همزمان با اعلام کرونا در کشور بود؛ طبیعتا این فرد فوت شده، مدتی قبل این بیماری را گرفته و همین موضوع دلالت بر در چرخش بودن بیماری است. یکی از مشکلاتی که نظام سلامت ما را تا حدی غافلگیر کرد این بود که ما همزمان درگیر آنفلوآنزای H۱N۱ هم بودیم؛ همان روزها ما داشتیم درمانگاه و کلینیک بستری جدید تنفسی را برای H۱N۱ در بیمارستان مسیح دانشوری راه‌اندازی می‌کردیم و تعدادی بیماران بدحال آنفلوآنزایی را پذیرش می‌دادیم، در همان روز خبرنگاری پرسید که از کرونا چه خبر؛ همانجا اعلام کردیم که «در ایران مستندی بر ورود ویروس نداریم، ولی حتما به ایران هم خواهد آمد». آن زمان هم در بیمارستان مسیح دانشوری مرکز ارجاعی بیماران سخت آنفلوآنزا در کشور بودیم.
وی ادامه داد: در آن روزها درگیر آنفلوآنزای H۱N۱ بودیم و دو سه هفته قبل از اعلام رسمی کرونا در کشور، مواردی بود که به عنوان مثال گفته می‌شد دانش آموزان یک مدرسه به لیل بیماری تنفسی نتوانستند به مدرسه بروند؛ حالا اینکه این موارد کرونا بوده یا نه، نیازمند کار تحقیقاتی پژوهشی است.
نقطه آغاز و بیمار صفر کووید ۱۹ همچنان در ابهام
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: یکی از مشکلاتی که الان داریم و سازمان بهداشت جهانی هم هنوز دچار مشکل است نیاز است که دانشمندان چینی در این زمینه کمک کنند، «پیدا کردن بیمار صفر و نقطه آغاز کووید ۱۹ است» که هنوز در دنیا با ابهام روبروست. تا حدی مطالعات جهانی جلو رفته است و نیازمند به همکاری بیشتر چینی‌ها برای رسیدن به نتیجه قطعی است؛ شاید اگر این موضوع روشن شود، از مواردی در داخل کشور ما هم ابهام‌زدایی شود. اما حتما بدون تردید وقتی که اعلام رسمی کرونا در ایران شد زمانی بود که ویروس در کشور چرخیده بود.
بی‌رحمی مطلق کرونا در سوش دلتا
وی در همین راستا ادامه داد: شاهد بودیم که تا مدت‌ها خود چینی‌ها اعلام می‌کردند که این بیماری مرگ و میر ندارد یا فقط دو تا سه درصد مرگ و میر دارد؛ این درحالیست که چهره‌ای که بعدا از بیماری مشاهده شد با آن گزارشات اولیه همخوانی نداشت و این به معنای آن است که کرونا خیلی سریع توانست رفتار خود را در دنیا عوض کند و مرگ و میرهای وحشتناک ایجاد کند و متاسفانه اوج رفتار بی‌رحمانه کرونا در دنیا را در سوش دلتا دیدیم که واقعا بی‌رحمی مطلق بود.
تعیین تکلیف ۳۰۰ شهید مدافع سلامت تاکنون
زالی همچنین در ادامه صحبت‌هایش بر لزوم قدرشناسی از پرسنل بهداشت و درمان تاکید کرد و گفت: دو بخش را در حوزه قدرشناسی از پرسنل بهداشت و درمان باید شاهد باشیم؛ یک بخش آن بخشی است که در کسوت شهدای سلامت هستند؛ انصافا اوج ایثارگری، سلحشوری، وطن‌دوستی و مردم دوستی و اوج رفتار ایثارگرانه جامعه پزشکی بود؛ به طوری که تا الان تعداد پرونده‌های جامعه پزشکی که فرد به هر دلیلی در دوران کرونا به شهادت رسیده حدود ۴۷۰ پرونده است و از این میان آن تعدادی که الان به عنوان مدافعین سلامت شهید نامگذاری شده‌اند ۳۰۰ مورد است که استان تهران با ۵۶ شهید مدافع سلامت رتبه اول را دارد و بعد از آن استان آذبایجان غربی و استان خراسان رضوی قرار دارند. مسیر تعیین تکلیف پرونده‌های شهدای مدافع سلامت در حال روان‌سازی است؛ چون باید در کمیته مربوطه اثبات شود که علت ابتلا به کووید ۱۹، خدمت‌رسانی به مردم بوده است.
وی افزود: بخشی که کمتر در رسانه‌ها به آن پرداخت شده است، ابتلای تیم بهداشتی درمانی به فرم مزمن کروناست که الان هم تعداد زیادی از افراد را شامل می‌شود؛ پیش بینی می‌کنیم دو سوم از پرستاران در کشور دچار این سندروم شده بودند؛ چراکه این که این افراد در حجم زیادی با ویروس روبرو می‌شدند. همین الان هم شاهد این موضوع هستیم. پیش بینی ما این است که حدود ۱۵ درصد موارد ابتلا به کرونا به سمت کرونای مزمن بروند که به آن «لانگ کووید» یا کرونای طولانی عنوان می‌شود. اگر کسی در بیشتر از سه ماه علایم کرونای وی بازگردد یا پابرجا باشد، به سندروم لانگ کووید مبتلا شده است. خیلی از افرادی هستند که در پرسنل پرستاری ما همچنان احساس خستگی دارند و ممکن است شادابی جسمی و روانی‌شان کمتر شده باشد که همه این موارد از علایم لانگ کووید است. تقریبا هیچ بافتی در بدن انسان نیست که در سندروم کووید مزمن دچار مشکل نشود و پیش بینی ما این است که بیشترین میزان ابتلا به سندروم کووید مزمن را در پرسنل بهداشتی درمانی داشته باشیم. شاید تسری اصطلاح جانبازی به این موضوع درست نباشد اما می‌توان گفت که تعداد زیادی جانباز در پرسنل بهداشتی و درمانی داریم و بیش از دو سوم پرسنل بهداشت و درمان کماکان با عوارض طولانی کووید درگیر بوده یا درگیری‌شان ادامه دارد.
و اما حماسه مهرورزی ایرانیان در طوفان کرونا
زالی همچنین با بیان اینکه کرونا علیرغم همه تلخی‌هایی که داشت اما یک تجربه اجتماعی موفق بود و موجب شد که در عرصه ملی نیز یک جریان بین بخشی مهرورزانه بین مردم شکل بگیرد، افزود: کرونا دل‌ها را به یکدیگر نزدیک کرد؛ همانطوری که در تهران ۴۶۴ خرده نهاد به دلایل متفاوتی درگیر کرونا بودند و انصافا در ابعاد مردمی، مشارکت خیرین، همکاری تیم بهداشتی و درمان و …هم افزایی ملی صورت گرفت و یک سری صحنه‌ها ماندگار است مانند که فردی در روزهای سخت به بیمارستان می‌آمد و ملحفه می‌داد یا آبمیوه برای پرسنل خسته بهداشت و درمان می‌آوردند یا کسی که موبایل را جلوی پیرمرد رنجور مبتلا به کرونا می‌گرفت تا با خانواده‌اش صحبت کند و … این‌ها نیز همه قهرمانان ملی هستند؛ درست است که پرسنل بهداشت و درمانی در قله، پیش قراول و خط مقدم مقابله با کرونا هستند، اما کارهای بزرگ مردمی هم بسیار ارزشمند است و اگر مردم مشارکت نمی‌کردند بی‌تردید در کرونا موفقیت‌هایمان به حداقل می‌رسید. بنابراین مهرورزی که در بحران کرونا در ایران و در حوزه اجتماعی دیدیم واقعا ارزشمند بود.
فرمانده عملیات مقابله با کرونا در استان تهران در بحران پاندمی، افزود: خاطرات شیرین از مشارکت مردمی بسیار زیاد است و برخی از آنها را پیش از این روایت کرده‌ام. خاطرم هست که خانمی سالمند و بازنشسته عصا زنان روزی به ستاد کرونای تهران آمد و خواستار صحبت با من بود. خانم را دیدیم و گفت که «آقای دکتر شما تا چقدر پول را برای کرونا می‌پذیرید» و پرسید که «من مطمئن باشم این پول برای کرونا استفاده می‌شود؟»، پس از اینکه این اطمینان را به او دادیم که امانتدار باشیم، از جیب مانتوی خود و از میان سه – چهار لایه پلاستیک درهم پوشیده سه اسکناس صدهزار تومانی بیرون آورد و برای کمک در عرصه مبارزه با کرونا داد؛ بی‌تردید برکت آن ۳۰۰ هزار تومان کمتر از منابع میلیاردی نیست و ما هم می‌دانستیم شاید کل اندوخته این فرد همین میزان است و بنابراین به وی اطمینان دادیم که این پول حتما صرف خرید ماسک و مقابله با کرونا می‌شود و جان چند نفر را نجات می‌دهد و نهایتا هم این خانم با ذوق و اشتیاق عصازنان از ستاد بیرون رفت. نمونه دیگر آقای دکتر مرتضوی – جراح فوق‌العاده و استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که کل آنچه در قالب حقوق استادی در ۳۰ سال خدمتش دریافت کرده بود را با یک چک تحویل ستاد کرونا استان تهران داد. این چنین صحنه‌های زیبا را بسیار شاهد بودیم و لازم است با کمک ایسنا مکتوب و ماندگار شود.
وی در همین راستا گفت: یکی از گروه‌هایی که خیلی کمتر به آنها توجه شد همکاران خوب ما در مجموعه غسالخانه بهشت زهرا (س) بودند و بر همین اساس قرار شد که شب عید ۹۹ به دیدار آنها برویم؛ چقدر جلسه خوبی بود و این افراد با روحیه بودند و عنوان می‌کردند که میت مسلمان حتما باید تغسیل شود. این درحالیست که آن روزهای سخت بحث غسل دادن میت در هاله‌ای از ابهام بود و همه نگران بودند. همکاران عزیزم در مجموع استان تهران در بخش‌هایی که در حوزه غسالخانه کار می‌کردند، در گروه پرخطر بودند اما یکی از درس‌های کرونا آن بود که می‌توان با رعایت موارد بهداشتی و دستورالعمل‌ها، از بیماری مثل کرونا در امان ماند.
زالی همچنین افزود: یک قسمت دیگری که کمتر کسی به آن توجه کرد، همکاران در پسماندهای شهرداری بودند که باید پسماندهای عفونی را جمع آوری می‌کردند. ۱۵ هزار کارمند در پسماندهای شهرداری داشتیم که همه در معرض خطر بودند و طبق گزارش مدیرعامل وقت پسماند، بعد از کرونا پسماندهای مضر و پرخطر به هفت برابر افزایش یافته بود و این کارگر پسماندی که در محیط نشسته بود در خطر بود؛ اما هیچ یک کارشان را کم نکردند یا در سیستم بهداشت و درمانی ندیدیم که با وجود این حجم از مراجعات و اعداد بزرگ بستری که هر کدام از این اعداد حرفی برای گفتن دارند، اما بیماری پشت در بیمارستان نماند.
وی خاطره‌ای دیگر از روزهای سخت کرونا را یادآور شد و گفت: هر روز راس ساعت ۱۸:۳۰ در پخش زنده تلویزیونی آخرین وضعیت بیماری در استان را به اطلاع شهروندان تهرانی می‌رساندم؛ در یکی از روزها وسیله‌ای را برای مطب سفارش داده بودم و حوالی ساعت شش بعدازظهر جهت تحویل آن به فروشگاه مربوطه در مرکز شهر مراجعه کردم که یکی از رفتگران عزیز شهرداری مرا دید و پرسید «شما دکتر زالی هستید؟»، بعد هم با تاکید عنوان کرد که «ساعت شش و نیم باید صدا و سیما باشید، الان اینجا چکار می‌کنید؟». این موضوع هم خود حاکی از آن بود که شهروندان اخبار مربوط به بیماری را پیگیر بودند و البته اطلاعات را هم از رسانه‌های داخلی پیگیری می‌کردند.
و اما ماجرای فرماندهی عملیات مقابله با کرونا در استان تهران
وی در ادامه صحبت‌هایش در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر اینکه چه شد که فرماندهی عملیات مقابله با کرونا در تهران به شما سپرده شد، گفت: با توجه به پیچیدگی‌هایی که در تهران وجود داشت و شرایط خیلی سختی که بوجود آمده بود، پیشنهاداتی را به وزیر وقت بهداشت ارایه دادم که بتوانیم در ورزشگاه‌ها و مواردی از این قبیل فضای نقاهتگاهی ایجاد کنیم، از ظرفیت نیروهای مسلح استفاده کنیم و … در مجموع دو صفحه پیشنهاد را به وزیر وقت بهداشت ارایه دادیم و ایشان نیز ضمن پذیرش تاکید کردند که پیشنهادات را خودمان اجرایی کنیم. برای اجرا نیز مشکلی وجود داشت مبنی بر اینکه هفت دانشگاه علوم پزشکی و بیش از ۴۰۰ خرده نهاد در تهران درگیر مقابله با کرونا بودند و لازم مدلی برای اجرای این پیشنهادات طراحی شود. بر همین اساس بود که با حکم وزیر وقت بهداشت، به عنوان فرمانده ستاد کرونای استان تهران منصوب شدم و خود این مدل هم انسجامی در انجام اقدامات و برنامه‌ها ایجاد کرد و در مجموع خوشبختانه ایران تجربه موفقی در مقابله با کرونا داشت.
احتمال تکرار اپیدمی‌های مشابه کرونا در دنیا
زالی با تاکید بر اینکه در اپیدمی بیماری عفونی باید با قاطعیت برخورد کرد و خیلی از ملاحظات سیاسی و اجتماعی را باید کنار گذاشت، افزود: فکر می‌کنم مدل‌های مشابه کرونا در دنیا تکرار می‌شود؛ چراکه می‌بینید که از ابتدای قرن ۲۱ چقدر بیماری جدید را شاهد بوده‌ایم؛ از جمله زیکا، ابولا ، کرونا، مرس، سارس و … بشر هیچ موقع به اندازه الان در معرض بیماری‌های نوپدید عفونی نبوه است و دلیلش هم آن است که ما به طبیعت تهاجم کردیم و زیستگاه‌هایی نظیر زیستگاه خفاش‌ها دستکاری شده است. برخی از سوش‌های شبیه کرونا بیش از ۴۰هزار سال است که در جمعیت خفاش‌ها شناسایی شده‌ند اما هیچ وقت به انسان منتقل نشدند چون از بشر دور بودند؛ اما بشر امروز به طبیعت دست‌اندازی کرده و بیماری‌ها را نیز متقابلا به خود نزدیک کرده است. بنابراین مخازن بیولوژیکی که سالیان متمادی خطری برای ما نبودند الان همسایه ما شدند و این‌ها را باید در نظر گرفت. تجربه با ابولا زیکا و … نشان می‌دهد که در قرن ۲۱ ما باید شاهد انواع اپیدمی‌های جدید باشیم.
دستاوردهایی که باید حفظ شود…
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه صحبت‌هایش به نظام شبکه به عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ نظام سلامت کشور اشاره کرد و به ایسنا گفت: بدون تردید استقرار نظام شبکه در کشور یکی از دستاوردهای فراموش نشدنی و فوق‌العاده‌ای است که سالیان متمادی داریم از آن استفاده می‌کنیم و در اقصی نقاط کشور سیستم بهداشتی کاملا فعال مویرگی مستقر است و ارایه خدمات اولیه را تحت عنوان PHC یا خدمات مراقبت‌های اولیه شاهد هستیم. نظام شبکه نمونه الگوی موفقی است که بارها می‌توانیم این الگو را به عنوان یک دستاورد بزرگ بهداشتی اجتماعی در دنیا کماکان عرضه کنیم. نباید فراموش شود که در کنار استقرار نظام شبکه، پیشرفت‌های سترگی در نظام سلامت کشور ایجاد شد.
وی ادامه داد: نکته دومی که به این پیشرفت‌های اخیر کمک کرد، غیرت جامعه پزشکی و بهداشت و درمان کشور بود؛ به طوری که شاید یکی از گروه‌هایی که خیلی سریع توانستند بر قله خودکفایی و خوداتکایی بنشینند گروه‌های بهداشت و درمانی بودند. مخصوصا در سال‌های ۶۴ در شرایط بسیار سختی به سر می‌بردیم و تعداد زیادی از بیماران جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌شدند؛ این درحالیست که الان تقریبا موارد اعزام به خارج از کشور از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند. نکته سوم نقشی بود که در حوزه دانشگاه‌های علوم پزشکی مرزشکنی‌های نوین علمی ایجاد شد و در مسیرهای جدید علمی جبهه‌های نوینی باز کردند؛ مثل بیوتکنولوژی، نانو تکنولوژی، سلول‌های بنیادی، درمان‌های پیشرفته ناباروری، درمان‌های جدید مبتنی بر فناوری‌های نوین که خوشبختانه کشور ما در این زمینه حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.
قدر «نیروی انسانی» را بدانیم
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر اهمیت قدرشناسی از نیروی انسانی در حوزه سلامت تاکید کرد و گفت: قدر نیروی انسانی حوزه پزشکی و سلامت را بدانیم. یکی از موارد مهم حفظ رضایتمندی جامعه بهداشتی و درمانی است. این افراد در روزهای سخت دفاع مقدس، در دوران انقلاب و در دوران کرونا و … ایثارگری خود را به منصه ظهور رساندند و برادری خود را ثابت کردند؛ لازم است برای حفظ این دستاوردها ما حتما رفتاری متفاوت در تامین اعتبارات دانشگاه‌های علوم پزشکی داشته باشیم. این درحالیست که فعلا آنچه که وجود دارد نظر ما را تامین نمی‌کند؛ به طوری که امسال یکی از سخت‌ترین شرایط بودجه‌ای را دانشگاه‌های علوم پزشکی دارند طی می‌کنند، شرایط مطلوبی نیست و حجم زیادی از مطالباتی که ما از بیمه‌ها داریم کماکان بر روی زمین مانده است و دوباره دارد عمق بدهی کارانه به پرسنل افزایش می‌یابد.
قهرمان هستیم و حفظ قهرمانی هزینه دارد
وی در این راستا افزود: دانشگاه‌های علوم پزشکی مجموعه‌ای دارند که در گذشته تحت عنوان «سایر» مبانی کسری بودجه‌ای‌شان تامین می‌شد و این محل ۱۶ آیتم دارد مثلا هزینه ایاب و ذهاب و همچنین غذای دانشجویان. در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی این موضوع ماهانه ۶۰ میلیارد تومان هزینه دارد که متاسفانه از نیمه دوم سال گذشته این عدد قطع شده است و بنابراین ماهانه کسری ۶۰ میلیارد تومان را در آیتم‌هایی مهم داریم تجربه می‌کنیم و این سخت است. بارها هم در این زمینه نامه‌نگاری کردیم و موارد را متذکر شدیم.
وی افزود: همچنین دانشگاه‌ها یک منبع دیگر تحت عنوان درآمد اختصاصی دارند که اساسا اصطلاح آن غلط است چون درآمدی وجود ندارد؛ در مجموع آنچه که در بیمارستان‌ها از ارایه خدمات به مردم حاصل می‌شود را درآمد اختصاصی می‌گویند. بنابراین دانشگاه چون در حال حاضر مشکل اعتباری دارد، مجبور است بخشی از کسری‌ها را از درآمد اختصاصی بیمارستان‌ها جبران کند. این درحالیست که درآمد اختصاصی هم فلسفه‌اش آن است که برای بهسازی و تجهیزات نوین و زیرساخت‌ها و توسعه و پول کارانه بهداشت و درمان و اضافه کاری پرسنل صرف شود. وقتی دانشگاه برای کسری‌های خود دست در جیب درآمد اختصاصی می‌کند، مشخص است که عمق بدهی کارانه‌ای ما زیاد می‌شود و باز پزشک و پرستار و … ناراضی خواهند بود. این مساله جدی است و نیاز به یک درک عمیق دارد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین گفت: نظام شبکه کشورمان نشان می‌دهد که کماکان باید به سمت پیشگیری و بهداشت حرکت کنیم؛ اما در این زمینه هم مشکلات جدی وجود دارد و تلخی کسری اعتبارات را در بخش بهداشت هم می‌بینیم. در تهران ۸۶درصد مراکز بهداشتی‌مان که قرار است در حوزه پیشگیری کار کنند، ملکی دانشگاه نیستند و کمتر از ۵۰ درصد باکس‌های تشکیلات بهداشت ما پُر است؛ بنابراین ما با چه نیروی بهداشتی داریم موارد مربوطه را اداره می‌کنیم؛ با نیروی شناوری مانند نیروهای طرحی و شرکتی که البته حقوق‌های بسیار نازل هم به آنها پرداخت می‌شود و اعداد بسیار ناراحت کننده است. بنابراین لازم است به صورت متوازن اعتبارات حوزه بهداشت هم داده شود.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر لزوم حفظ دستاوردهای چندین ساله در کشوردر حوزه سلامت، گفت: ما قهرمان هستیم اما حفظ قهرمانی هم هزینه دارد. در دنیا هزینه‌های بهداشتی درمانی رو به افزایش است، حتی در کشورهایی که نظام اجتماعی شبه سوسیالیستی در بهداشت و درمان اعمال می‌کنند و خیلی هم سختگیرانه هستند، آنها هم هزینه‌هایشان زیاد شده است و بهداشت و درمان در دنیا گران تمام می‌شود و چون بخش عمده آن هم حاکمیتی است بالاخره باید سرمایه‌گذاری شود.
وی همچنین گفت: مشکلی که ما در نظام سلامت داریم مربوط به امروز و این دولت و آن دولت نیست، یک مشکل انباشته شده است که دو معضل جدی دارد؛ ابتدا آنکه ما هنوز به یک گفتمان مشترک بین حوزه سلامت و برنامه‌ریزان اعتباری کشور نرسیده‌ایم که قدر مطلق اعتبارات در حوزه سلامت اندک است؛ چراکه عدد پایه آن اندک است و دوم اینکه اعتبارات از ثبات و پایداری برخوردار نیست؛ به این معنا که هر دفعه یک مکانیسم‌های بوستری در بودجه می‌گذاریم که اگر به هر دلیلی این بوستر به مشکل برخورد آثار آن را در بهداشت و درمان خواهیم دید. بنابراین درخواست‌مان آن است که یک بار برای همیشه به به یک عدد منطقی جهت رفع نیازهای مبتنی بر چندین دهه مطالبات برسیم و دوم اینکه منابع تخصیص یافته برای حوزه سلامت را پایدارتر کنیم و از مکانیسم‌های نسیه‌ای، بوستری و …اجتناب کنیم.
تلاش دولت برای رفع چالش‌های بهداشت و درمان
زالی همچنین به تلاش فراوان دولت برای رفع چالش‌های بهداشت و درمان اشاره کرد و گفت: حوزه سلامت یک بخشی از فصول اجتماعی بسیار پرچالش است و بنابراین خیلی وقت‌ها ممکن است دستارودهای نظام بهداشت و درمانی را مردم درک نکنند؛ بنابراین این موضوع به معنای کم کاری نیست و در همه جای دنیا بهداشت و درمان پیچیدگی دارد و خوشبختانه با شروع دولت سیزدهم بحث واکسیناسیون شتاب جدی گرفت و در انجام واکسیناسیون نیز نقش مردم بسیار جدی بود و صرفا اگر می‌خواستیم دولتی عمل کنیم و بدون مشارکت مردم در تهران نمی‌توانستیم ۲۸ میلیون واکسن تزریق کنیم. همه کار کردند و به نظام بهداشتی اعتماد کردند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: در حوزه درمان نیز ما در دانشگاه خودمان در طول این مدت ۱۱۸۴ تخت به مجموعه تخت‌های بیمارستانی‌مان اضافه کردیم و حدود ۲۰ درصد در طول یک سال گذشته در خدمات‌مان رشد داشتیم؛ به طوری که تا پایان سال گذشته و در حوزه غیر کرونا خوشبختانه ۱۵۰هزار عمل جراحی پیچیده در دانشگاه انجام شد که نسبت به سال‌های قبل از آن رشد داشت و امسال هم این رکورد مجددا شکسته می‌شود. همچنین در سال گذشته میزبان یک میلیون و ۵۰۰هزار نفر از مردم در درمانگاه بیمارستان‌های دانشگاه بودیم که جهشی را نسبت به سال قبل از آن نشان می‌دهد. در حوزه اورژانس نیز افتخار میزبانی از یک میلیون و ۳۰۰هزار مراجعه بودیم. از نظر افتتاح و بازسازی خانه‌های بهداشت نیز در نیمه دو امسال در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یک رکورد ۳۰ ساله خواهیم زد و تا آخر شهریور ماه افتتاح آنها خبررسانی می‌شود. به طوری که جاهایی بود که بیش از ۲۰ سال خانه بهداشت نبود یا متروکه بود و به نظر می‌رسد که تا آخر امسال از نظر پوشش خانه‌های بهداشتی به نقطه کامل خواهیم رسید و نیازمان به مراکز جامع سلامت مرتفع می‌شود. البته خیرین هم بسیار خوب در حوزه بهداشت آستین همت بالا زدند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: دو سال قبل میزان اشغال تخت در مجموعه مراکز درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ۶۲ درصد بود این عدد امروز به ۷۸ درصد رسیده است که نشان دهنده کیفیت خدمات و اعتماد بیشتر مردم به سیستم دانشگاهی و دولتی است. همچنین قبلا میزان اقامت بستری که عدد مهمی در شاخص‌های جهانی است، متوسط شش روز اقامت بیمارستانی بود که با کمک تیم‌های پزشکی و تخصصی به ۴ روز رساندیم که عدد خوبی است. پیش از این نیز میزان بستری از مجموع درمانگاه‌های بیمارستانی حدود ۳۰ درصد بود که اکنون به ۷۰ درصد رسیده است.
